DE GRACHT

Nieuwe grachten van Amsterdam, 17e eeuw.

HET TUINHUIS

Portugees joodse oorsprong?

HET TUINHUIS

Voor de restauratie van het tuinhuis is de geschiedenis essentieel. Via een oud-bewoner hoorden we dat voor de oorlog het loofhuttenfeest in het tuinhuis werd gevierd. Het werd dan 'aangepast' tot een soeka, versierd met takken en fruit en zeven dagen kwamen familie en vrienden samen om er lekker eten.

Of het tuinhuis vanaf de bouw de voorzieningen had die nodig zijn voor een loofhut (o.a. een opening in het dak) weten we niet. Archieven, noch deskundigen op het gebied van Joodse zaken, noch cultuur- en bouwhistorici hebben hierover uitsluitsel kunnen geven.

We hebben daarom zelf de volgende logische historie gereconstrueerd. Wie het beter weet, mag het zeggen.

We kunnen er van uitgaan dat, tegelijk met de bouw van de huizen door de vele Portugees Joodse opdrachtgevers, ook de tuinhuizen zijn neergezet. Zij konden er meer betekenis aan geven door ze niet alleen te bouwen voor de schoonheid, het tonen van welstand en om de tuinen te markeren en af te scheiden van de straat aan de achterkant (Nieuwe Kerkstraat), maar tevens een tuinhuis geschikt te maken als een luxe loofhut.

De Portugezen moesten zich immers in die tijd gedragen als leden van de Portugese Synagoge. Zij vielen, ondanks hun vaak rijke leven, als vreemdelingen in Nederland onder de 'wetgeving' van hun geloofsgemeenschap. Als er straffen uitgedeeld werden en men werd verbannen uit de gemeenschap van de Snoge, werd het leven er niet eenvoudiger op. (Denk aan Spinoza, die vanwege een heel belangrijke en duidelijke afwijzing van de Joodse wetten in de ban werd gedaan).

Oud-bewoner Chiel Smit gaf ons de foto bovenaan deze pagina, gemaakt begin jaren vijftig. Te zien is ons tuinhuis, rechts, helemaal overwoekerd door bruidssluier en klimop. In het midden staat het inmiddels gerestaureerde mooie tuinhuis van nr. 22 (met het wapen van Decapadoce) en links daarnaast het tuinhuis van nr.24. Van dat laatste tuinhuis stond toen alleen nog de voorgevel overeind. De bandenopslag in 'het gat van de Nieuwe Kerkstraat' maakt duidelijk hoe uitgewoond deze buurt in die tijd na de oorlog is geweest.

Deze foto is erg belangrijk, we ontdekten hierdoor dat het tuinhuis van nummer 24 vrijwel identiek was aan ons huisje. Het werd door dezelfde aannemer gebouwd, ook rond 1730 en werd (ook) bewoond door een Portugees joodse familie. Zouden zij ook hun loofhuttenfeest hebben gevierd in hun tuinhuis? Over het gebruik van de tuinhuizen is jammergenoeg niets bekend. Helaas is dat tuinhuis van nr. 24 niet bewaard gebleven. Het is vervangen in de negentiger jaren door een modern tuinhuisje.